Heldendaad of roekeloosheid

Het is al weer wat jaren gelden dat mijn pieper ging voor een brand op een van de vele campings hier in de buurt. Het betrof dit keer een stacaravan en toen we ter plaatse kwamen konden we niet veel meer doen dan de omgeving goed nat houden om te voorkomen dat de vlammen over zouden slaan naar naastgelegen caravans. De caravan in kwestie brandde als een fakkel. Ergens binnen ontplofte iets. Vermoedelijk een gasflesje. Een stuk metaal vloog naar buiten en sloeg een deuk in een in de buurt staande auto. We begonnen met één straal hoge druk en zetten daarna twee stralen lage druk in om het van de hoge druk straal over te nemen.

Plotseling zag ik de koppen van 2 gasflessen half in het vuur onder de caravan uit steken. Niet van die kleintjes, nee 50 liter exemplaren van ruim anderhalve meter lang en met een totaalgewicht van zo'n 65 kilo. Ik keek de bevelvoerder aan die naast mij stond. Hij keek mij aan. Aan zijn ogen zag ik dat hij het zelfde gezien had. Ik zei: "wat doen we?" Zijn antwoord was kort: "Pakken, nu!" We sloten onze nekflappen om de hals, trokken onze handschoenen strak en deden het vizier van de helm dicht. We renden gebukt naar de caravan. Het was heet. Met ons hoofd zo goed mogelijk naar beneden om ons tegen de hitte te beschermen, grepen we de flessen. We sleurden ze naar achteren, weg van de caravan. Ook de flessen waren heet. Dat voelde ik door mijn handschoenen heen en kon ik zien aan de stoom die er af kwam toen een collega er een straal water op zette. Toen de flessen ver genoeg van de caravan af waren pakte ik de hoge druk straal die er nog lag en koelde de flessen verder af. Tegen de bevelvoerder zei ik: "Yes... in de knip!" Niemand sprak ons er op aan. Niet in positieve, niet in negatieve zin. Pers was er niet bij, het fenomeen sociale media bestond nog niet.

Ik heb er later nog wel eens aan terug gedacht. Het had wel een soort kick gegeven. Maar hadden we de juiste keuze gemaakt? Hadden we onze collega's en de omstanders voor een ramp behoed? Hadden we een heldendaad verricht? Of was het een roekeloze "cowboyactie" geweest? Wat was er gebeurt als we de flessen gewoon hadden laten liggen? We zullen het nooit weten. Op het moment van handelen voelde het in ieder geval als de juiste beslissing.

Ik moest hier weer aan denken toen ik op de sociale media het bericht over een succesvolle solo-inzet van een SIV2 (een brandweerauto met een 2 persoons bezetting) in Huizen las. In een filmpje op Youtube is te zien dat een bemanning van een SIV2 zonder back-up een binnenaanval uitvoert op een woningbrand. Hoe het precieze verloop is, is niet helemaal te zien omdat er behoorlijk in het filmpje is geknipt. Het lijkt er in ieder geval op dat de binnenaanval succesvol is. Dat zal ook best want de mensen die dit doen verstaan natuurlijk hun vak. Het is in ieder geval duidelijk dat men de brand onder controle heeft voor dat er back-up in de vorm van een TS ter plaatse is. Op Twitter gaat het helemaal los. Er wordt gesteld dat dit filmpje aantoont dat inzet van een SIV2 het verschil maakt. Welk verschil wordt mij niet helemaal duidelijk, maar de toon is gezet. Er melden zich voorstanders van deze inzetmethode en ze zijn allemaal lovend over de gevoerde actie. Zelfs commandanten mengen zich in het feestgedruis alsof dit ene filmpje het gelijk van Gooi en Vechtstreek en het belang van de SIV2 aantoont. Het wordt zo erg dat mensen die een kritische noot plaatsen door sommigen weggezet worden als negatieve roeptoeteraars...

Even een aantal feiten op een rij:

• Er is nergens een gedegen onderzoek te vinden dat aantoont dat de inzet van een SIV2 als zelfstandig opererend voertuig iets toevoegt aan de veiligheid van de burgers.
• In het landelijk kader uitruk op maat is het uitgangspunt dat bij een maatgevend incident (binnenbrand woning) als minimale slagkracht een basis brandweereenheid TS6 wordt gealarmeerd, zoals bedoeld in het Besluit Veiligheidsregio’s artikel 3.1. "Maatwerk in de uitruk betreft alleen kleinere incidenten en de modulaire samenstelling van de eerste TS6 op of nabij de plaats incident." Aldus de letterlijke tekst.
•  Een brandweerduiker gaat niet te water als er geen back-up duiker op de kant klaar staat.
•  Een brandweerman gaat niet een dak op als hij niet aangelijnd is.

Als een duiker niet het water in gaat zonder back-up, een brandweerman niet het dak op gaat zonder dat hij aangelijnd is, waarom zou een brandweerman dan bij (uitslaande) woningbrand wel zonder back-up naar binnen gaan?
Een zeer gewaardeerd collega verwoordde het zo, ik citeer: "Een brand is vergelijkbaar met een tijger in het circus: hoe goed de dompteur het dier ook denkt te kennen, en hem misschien als jong dier zelf heeft opgevoed: het blijft een tijger en als je een seconde niet oplet ben je aan de beurt!! De dompteurs die zeker opgevreten worden door hun eigen tijgers zijn diegenen die denken dat het allemaal wel meevalt, en voor de “goede” dompteurs: succes en een lang leven zijn niet bij voorbaat verzekerd". Het gaat dus om risicobesef, en vooral om het kunnen nemen van rationele beslissingen onder moeilijke omstandigheden.

Ik zou willen vragen aan de mensen van die SIV2, maar ook aan de bejubelaars van deze actie: Waarom zou je dit doen? Waarom voer je zo'n actie uit? Wat is het nut? Wat is er mee te winnen? Wat was de overweging om niet even te wachten op back-up? Speelde op dat moment het gevoel van 'die pakken we wel even', ook mee als je diep in je hart kijkt?, En die kick die het geeft? Met dat laatste is overigens op zich niets mis, dat heeft elke brandweerman. Die kick moet een brandweerman volgens mij ook hebben om een goede brandweerman te zijn. Ik las dat sommige brandweermensen die dienst deden op een SIV2, zich meer brandweerman voelen. Dat geloof ik direct. Dat is de kick die je voelt. En nogmaals op zich is daar niets mis mee. Maar als je mensen met een SIV2 op pad stuurt zonder directe back-up, stel je ze juist door die kick mogelijk voor onmogelijke keuzes. Bijvoorbeeld als er nog slachtoffers binnen zijn en de gevaarsetting groter is, en er ook nog de druk van omstanders is. De grote vraag is of een brandweerman ten allen tijde in zulk soort situaties een rationele beslissing kan nemen. Volgens mij kan dat niet. Een brandweerman is al bereid meer risico's te nemen dan een 'gewone'burger. Dat heeft niets te maken met wel of niet je vak verstaan. Dus mag het management zijn brandweermensen niet voor zulke keuzes stellen.  Daarom zou volgens mij altijd het principe 'two man in, two man out' toegepast moeten worden. Gewoon als algemene regel. Gewoon omdat een brandweerman ook niet onaangelijnd het dak op gaat. De lef en de kick die een brandweerman heeft kan onder bepaalde omstandigheden uitmonden in heldhaftigheid, maar soms ook in (onbedoelde) roekeloosheid. De verantwoordelijkheid ligt bij het management.